Dnia 2 kwietnia 2015 roku Trybunał Konstytucyjny w 5-osobowym składzie stwierdził niekonstytucyjność art. 80 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, w zakresie w jakim nie chroni sędziego od odpowiedzialności za tzw. kłamstwo lustracyjne.
Trybunał wypowiedział się w kwestii, która już od pewnego czasu stanowiła dla sądów dość duży problem a mianowicie czy odpowiedzialność za fałszywe oświadczenie lustracyjne (do złożenia którego, na mocy ustawy lustracyjnej, zobowiązane są osoby pełniące najważniejsze funkcje w państwie) wchodzi w zakres odpowiedzialności karnej chronionej immunitetem sędziowskim. Swoistym przełomem w orzekaniu sądów była uchwała Zgromadzenia Ogólnego TK z 2010 roku, w której TK uznał, że aby pociągnąć do odpowiedzialności sędziego sądu konstytucyjnego w tym zakresie, trzeba najpierw uchylić mu immunitet. Na wokandzie tej niewiążącej prawnie, ale ze względu na pozycję Trybunału, szanowanej przez orzecznictwo uchwale, wiele sądów umarzało postępowania z powodu braków formalnych. Problem ten przybrał szczególnego znaczenia po uchwale Sądu Najwyższego z 2013 roku, w której SN stwierdził, że nie ma potrzeby uchylania immunitetu (dotyczyło to immunitetu prokuratora), gdyż w zakres odpowiedzialności karnej chronionej immunitetem nie wchodzi odpowiedzialność za kłamstwo lustracyjne. Stąd z powodu rozbieżności stanowisk orzeczniczych w tej kwestii Sąd Okręgowy w Gliwicach postanowił wystąpić do Trybunału z pytaniem prawnym.
Trybunał w powyższym wyroku jednoznacznie zaznaczył, że odpowiedzialność za kłamstwo lustracyjne nie będąc odpowiedzialnością karną sensu stricto, ma charakter penalny z uwagi na dolegliwość sankcji, w postaci m.in. złożenia z urzędu a także z powodu dolegliwości samego postępowania i idącej za nim dezaprobaty społecznej. Trybunał tym samym potwierdził swoje stanowisko dotyczące charakteru postępowania lustracyjnego wyrażone w wyroku K 2/07, gdzie testowi konstytucyjności poddana była prawie cała ustawa lustracyjna. W opinii Trybunału w powyższej sprawie, następuje ważenie miedzy dwoma chronionymi konstytucyjnie wartościami – zabezpieczeniem niezawisłości sędziów a gwarancjami, służącymi niezakłóconemu funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. Trybunał wskazał, ze z uwagi na funkcję społeczną sędziów, a przede wszystkim ochronę zaufania obywateli do wymiaru sprawiedliwości, tak doniosłe znaczenie ma zagwarantowanie sędziemu ochrony w postaci immunitetu. Dodatkowo ze względu na specyfikę postępowania lustracyjnego, jej znaczenia w sferze społecznej i politycznej, a także możliwość instrumentalnego jej wykorzystania, ważne jest, aby odpowiedzialność za tzw. kłamstwo lustracyjne wchodziła w zakres odpowiedzialności karnej chronionej immunitetem.
Do wyroku zdanie odrębne złożył sędzia TK prof. dr hab. Mirosław Granat.
MS