20 marca 2013 roku zainaugurowaliśmy kolejny cykl warsztatów odbywających się w ramach projektu „Prawo konstytucyjne w praktyce”. Tegoroczne warsztaty służą przybliżeniu studentom złożonej tematyki sporządzania skargi konstytucyjnej.
Pierwsze spotkanie miało miejsce w siedzibie Trybunału Konstytucyjnego przy alei Szucha 12A w Warszawie.
Po krótkim wprowadzeniu dokonanym przez mgr Radosława Puchtę, głos otrzymał prof. dr hab. Piotrowi Tuleja. W tym miejscu należy podkreślić, że profesor jest niekwestionowanym autorytetem w zakresie prawa konstytucyjnego oraz ochrony konstytucyjnego statusu jednostki. Dość rzec, że pan P. Tuleja od 1998 r. pracował, a od 2000 r. kierował Zespołem Wstępnej Kontroli Skarg Konstytucyjnych i Wniosków, zaś w 2010 r., z woli Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, został powołany na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego.
Wykład profesora podzielony był na dwie części.
W pierwszej z nich przedstawiona została geneza skargi konstytucyjnej jako takiej. Otóż instytucja ta jest efektem powstania i ewolucji zasady nadrzędności konstytucji, nadania publicznym prawom podmiotowym rangi konstytucyjnej oraz objęcia tej kategorii praw ochroną sądową.
Druga część poświęcona była podstawowym zagadnieniom dotyczącym polskiego modelu skargi konstytucyjnej.
Skarga jest narzędziem służącym jednostce do zainicjowania postępowania przed TK, w przypadku naruszenia jej konstytucyjnego prawa lub wolności. Co ważne, naruszenie to musi być kwalifikowane i wypełniać znamiona opisane w art. 79 ust. 1 Konstytucji: prawo lub wolność muszą być zagrożone przez akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie (naruszenie to musi mieć charakter osobisty, bezpośredni i aktualny).
Co ważne, celem postępowania zainicjowanego skargą konstytucyjną nie jest stwierdzenie naruszenia konstytucyjnych praw/wolności (jednostka uzasadniając skargę jedynie uprawdopodabnia owe naruszenie), lecz kontrola hierarchicznej zgodności zakwestionowanych norm i odpowiednich norm konstytucyjnych. W ten sposób przedmiot postępowania „odrywa się” od sytuacji skarżącego, a kontrola konkretna zmienia się w abstrakcyjną.
Zakres podmiotowy skargi konstytucyjnej wyznacza zastosowane w art. 79 Konstytucji słowo „każdy”. Nie wdając się więc w długie i skomplikowane wywody, można powiedzieć, że zakres podmiotowy skargi pokrywa się z analogicznym zakresem prawa/wolności, którego naruszenie jest podnoszone.
Co zaś tyczy się zakresu przedmiotowego, to skargą kwestionowany może być każdy akt normatywny (lecz tylko akt normatywny, co wyklucza kwestionowanie działania organu), który stał się podstawą ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Podmiot kierujący skargę konstytucyjną musi jednak wykazać szczególną ostrożność wskazując wzorzec kontroli. Wzorcem może być jedynie norma konstytucyjna statuująca prawo podmiotowe. Wskazani innej normy jest traktowane jako błąd formalny i, w razie jego nie usunięcia, skutkuje nienadaniem skardze biegu.
Przedstawione przez profesora P. Tuleję stanowią teoretyczny fundament dla wiedzy, którą studenci będą mogli zdobyć podczas kolejnego spotkania warsztatowego, które dobędzie się 3 kwietnia 2013 roku.