Zgodnie z ustawą z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych (Dz.U. 2005 nr 85 poz. 728) pobierane są one w celu realizacji misji publicznej przez publiczną radiofonię i telewizję. Mimo tego, że obowiązujące przepisy nakładają na użytkowników odbiorników radiowych i telewizyjnych obowiązek zapłaty abonamentu, to mniej niż 10 procent z nich uiszcza taką opłatę. Akceptowanie takiego stanu rzeczy przez państwo i brak skutecznych sankcji, prowadzą do poczucia braku sprawiedliwości u osób, które wypełniają ustawowy obowiązek.
Napływające do Rzecznika Praw Obywatelskich skargi skłoniły prof. Irenę Lipowicz do reakcji. RPO tłumaczy, że tak niewielki odsetek osób płacących abonament RTV (co wynika ze sprawozdań KRRiT) przekłada się na jego niepowszechny charakter, a to jest niezgodne z art. 84 Konstytucji RP, gdyż jako danina publiczna powinien on być ponoszony przez wszystkich obowiązanych do tego obywateli. Prof. Lipowicz zwróciła się do minister kultury Małgorzaty Omilanowskiej, by podjęto prace nad zmianą ustawy regulującej pobieranie takich opłat w celu dostosowania systemu do wymogów konstytucyjnych.
RPO zauważa także, że rozwój techniki umożliwia odbiór programu nie tylko przy pomocy odbiorników radiowych i telewizyjnych, ale również na komputerach, tabletach czy telefonach komórkowych. W takiej sytuacji konstrukcja z art. 2 ust. 1 i ust. 2 wspomnianej ustawy (powiązanie obowiązku uiszczania opłaty abonamentowej z używaniem odbiorników RTV oraz domniemanie ich używania z faktu posiadania) narusza zdaniem prof. Lipowicz zasadę powszechności, równości i sprawiedliwości ciężarów publicznych z tego powodu, że nie obejmuje „każdego” w znaczeniu, jakie nadaje mu art. 84 Konstytucji RP. Co więcej, według RPO na art. 84 można patrzeć nie tylko jak na obowiązek, ale również jak na prawo jednostki do powszechnego i równego rozłożenia ciężarów publicznych. Stwarza to po stronie ustawodawcy obowiązek ustanowienia prawa sprawiedliwie rozkładającego na społeczeństwo ciężary publiczne (w tym abonament RTV).
Pomysły na reformę pojawiają się od lat. Nie ulega wątpliwości, że trzeba zmienić obowiązujące przepisy, by obywatele w równym stopniu pokrywali wydatki na realizowanie zadań przez media publiczne, tym bardziej, że mają do nich jednakowy dostęp.
PP