Sprawozdanie:
Dnia 17 stycznia 2013 r. odbyła się dyskusja studencka pt. „TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ I SĄDY KRAJOWE. DIALOG CZY KONFLIKT?”, organizowana wspólnie przez Koło Naukowe Prawa Konstytucyjnego „Legislator” i Koło Prawa Europejskiego. Szczególnym gościem spotkania był dr Maciej Taborowski (adiunkt w Katedrze Prawa Europejskiego WPiA UW oraz
w Zakładzie Prawa Europejskiego Instytutu Nauk Prawnych PAN, wykładowca Centrum Europejskiego UW). Celem spotkania była analiza relacji między TSUE i europejskimi sądami krajowymi, szczególnie na tle art. 4 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. Prowadzący szeroko omówił płaszczyzny ewentualnych konfliktów, między innymi w pojmowaniu pojęcia „tożsamość narodowa, nierozerwalnie związana z ich [państw członkowskich – przyp. red.] strukturami politycznymi i konstytucyjnymi”, jako przykład podając sprawę Ilonki Sayn-Wittgenstein (C-208/09). Omówiony zostały także wyrok polskiego Trybunału Konstytucyjnego z 16 listopada 2011 r. (SK 45/09), którego treść stoi w opozycji do utrwalonej linii orzeczniczej TSUE oraz orzeczenie czeskiego sądu konstytucyjnego z 31 stycznia 2012 r. (Pl. ÚS 5/12). W tak krótkim czasie wyczerpanie tematu nie było możliwe. W ostatecznych rozważaniach spośród wielu konkluzji, zarysowała się jednak myśl, że najprawdopodobniej bez ingerencji ustawodawcy (czy to krajowego, czy unijnego) rozwiązanie konfliktu nie będzie możliwe.
Literatura rekomendowana przez dr Taborowskiego:
Osobom, których zainteresowanie zagadnieniem zostało rozbudzone ostatnim spotkaniem z dr Taborowskim, polecamy lekturę pozycji, których listę przygotował i rekomendował nasz gość specjalny:
(A) Konflikt na linii: TSUE – sądy konstytucyjne
(1) Wyrok polskiego TK z 16 listopada 2011 r. (SK 45/09)
TSUE:
11/70 Internationale Handelsgesellschaft mbH przeciwko Einfuhr- und Vorratsstelle für Getreide und Futtermittel.
314/85 Foto-Frost przeciwko Hauptzollamt Lübeck-Ost.
(2) Orzeczenie czeskiego sądu konstytucyjnego z 31 stycznia 2012 (Pl. ÚS 5/12)
TSUE:
C-399/09 Marie Landtová przeciwko Česká správa socialního zabezpečení.
Literatura:
Zbíral, Robert, A Legal revolution or negligible episode? Court of Justice decision proclaimed ultra vires, Common Market Law Review 49. 4 (Aug 2012): 1475-1491.
Jan Komarek, The Czech constitutional court’s second decision on the Lisbon Treaty of 3 November 2009, E.C.L. Review 2009, 5(3), 345-352.
(3) Orzeczenia niemieckiego sądu konstytucyjnego
Decision of 29 May 1974, BVerfGE 37, 271.2.
Decision of 12 Oct. 1993, BVerfGE 89, 155. 3.
Decision of 30 June 2009, BVerfGE 123, 267.
w szczególności decision of 6 July 2010, 2 BvR 2661/06, nyr.5.
TSUE:
C-144/04, Mangold, [2005] ECR I-9981.
Literatura:
Mehrdad Payandeh, Constitutional review of EU law after Honeywell: contextualizing the relationship between the German Constitutional Court and the EU Court of Justice, 9 Common Market Law Review 48/2011: 9–38.
(B) Konflikt na linii: zasada pierwszeństwa prawa UE – tożsamość konstytucyjna państw członkowskich (art. 4 ust. 3 TUE)
(1) Wyrok TK z 24 listopada 2010 r. (K 32/09, w sprawie traktatu z Lizbony)
TSUE:
C-208/09 Ilonka Sayn-Wittgenstein p. Landeshauptmann von Wien.
C-391/09 Malgožata Runevič-Vardyn i Łukasz Paweł Wardyn p. Vilniaus miesto savivaldybės administracija i inni.
Literatura:
von Bogdandy and S. Schill, Overcoming Absolute Primacy: Respect for National Identity under the Lisbon Treaty (2011) 48 Common Market Law Review, s. 1417.
G. Jacobsohn, Constitutional Identity (2006) 68 Review of Politics, s. 361.
L. Besselink, National and Constitutional Identity Before and After Lisbon (2010)
6 Utrecht Law Review, s. 36.
C. van de Heyning, The European Prespective: From lingua franca to a common language [w:] M. Claes, M. de Visser, P. Propelier, C. van de Heyning (red.) Constituional Converstations in Europe – Actors, Topics and Procedures, Cambridge, Antwerpia, Portland, 2012, s. 181-204.
J.-H. Reestman, The Franco-German Constitutional Divide: Reflections on National and Constitutional Identity (2009) 5 European Constitutional Law Review, s. 374.
B. De Witte, The Lisbon Treaty and National Constitutions: More or Less Europeanisation? [w: ] C. Closa (red.), The Lisbon Treaty and National Constitutions: Europeanisation and Democratic Implications (Oslo: Arena Centre for European Studies, 2009), s. 25 i nast.
B. Guastaferro, Beyond the Exceptionalism of Constitutional Conflicts: The Ordinary Functions of the Identity Clause, Yearbook of European Law 2012, s. 263.
G. van der Schyff, The constitutional relationship between the European Union and its Member States: the role of national identity in article 4(2) TEU, European Law Review 5/2012, s. 563-583.
W literaturze polskiej w szczególności:
K. Wójtowicz, Zachowanie tożsamości państwa polskiego w ramach UE – uwagi na tle wyroku TK z 24.11.2010 r. (K 32/09), EPS 11/2011 s. 4.
K. Wójtowicz, Sądy konstytucyjne wobec prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2012, s. 118 i nast.
K. Wójtowicz, Poszanowanie tożsamości konstytucyjnej państw członkowskich Unii Europejskiej, Przegląd Sejmowy 4/2010 s. 9.
A. Wróbel, Tożsamość narodowa czyli różnorodność w jednorodności, Europejski Przegląd Sądowy 2012, nr 8, s. 1.
(C) Konflikt na linii: błędne rozstrzygnięcia sądów krajowych – skuteczność prawa UE
postępowanie z art. 258 TFUE
C-154/08, Commission v. Kingdom of Spain,[2009] ECR I-00187.
C-507/08, Commission v. Slovak Republic, [2010] ECR I-13489.
odpowiedzialność odszkodowawcza
C-224/01,Gerhard Köbler, [2003] ECR I-10239.
niestosowalność
C-119/05, Lucchini SpA., [2007] ECR I-06199.
C 2/08 Fallimento Olimpiclub Srl., [2009] ECR I-07501.
wzruszalność
C-234/04, Rosmarie Kapferer, [2006] ECR I -02585.
C-453/00, Kühne & Heitz NV, ECR [2004] I-837.
C-249/10, Bjankow.
Literatura:
M. Taborowski, Naruszenie prawa UE przez sądy krajowe, Warszawa 2012.
Maciej Taborowski, Infringement proceedings and non-compliant national courts,
49 Common Market Law Review nr 6/2012, s. 1881–1914.
Maciej Taborowski, Wznowienie postępowania cywilnego ze względu na sprzeczność prawomocnego wyroku sądu krajowego z prawem wspólnotowym – glosa do wyroku ETS z 16.03.2006 r. w sprawie C-234/04 Rosmarie Kapferer przeciwko Schlank und Schick GmbH, Europejski Przegląd Sądowy 3/2007,
str. 44-59.
Maciej Taborowski, Joined cases C-392/04 & C-422/04, i-21 Germany GmbH (C-392/04), Arcor AG & Co. KG (C-422/04), formerly ISIS Multimedia Net GmbH & Co. KG v. Bundesrepublik Deutschland, (2007) 44 Common Market Law Review, str. 1463-1482.
(D) Brak konfliktu (?) ze względu na brak kontaktu na linii sądy krajowe – TSUE
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2011 r. III CZP 61/11 (sprawa Padawan)